Enkele cantates van J.S. Bach (en andere muziek)
Met de cantates van Johann Sebastian Bach heb ik me
(sinds het Bach-jaar 2000) zowel praktisch als
theoretisch uitgebreid beziggehouden. Schriftelijke overblijfsels
hiervan (m.n. toelichtingen, vertalingen, lezingen en cantatepreken) vindt u hieronder,
aangevuld met algemene achtergrondinformatie over de 'religieuze beleving' die bij de
cantates (en de grote 'Passionen') hoort. Voor biografische gegevens verwijs
ik u naar mijn Bach-pagina.
Verder: over de uitvoering die Bach zelf voor ogen stond (hoeveel
zangers, hoeveel instrumenten etc...) heeft hij in 1730 een
memo opgesteld ("wohlbestallte Kirchen
Music"). Helder en concreet. Vandaar het
origineel en de
vertaling: Vorm zelf uw mening. Ook iets
over Bach's aantekeningen over muziek in de marge van de drie-delige
Calov-bijbel
English: Something about the theological
background of the texts used in cantatas (oratoria,
passions). [research Elke Axmacher, Martin Petzoldt, Renate Steiger].
- examples from Picanders SMP libretto
(Saint Matthew's Passion): opening chorus, arias. I link the
text and imagery to devotional literature polular in Bach's world (Heinrich
Müller, Olearius, Herberger, Franck).
- In the form of an essay:
Going to Church with J.S. Bach
(the spiritual world of the Bach
cantatas). Based on more or less the same material, but now
gathered together in a more 'readable form' (an article for a
Catholic Magazine).
- Bach's Bible
(Calov), the main entries reproduced and analysed (detailed analysis in
Dutch)
Algemene inleiding op de cantates vindt u hieronder
in het
Nederlands en het
Frans
Cantate toelichtingen
soms musicologisch-historisch, soms
theologisch-historisch, soms met homilie (meestal afkomstig van de
Bach-cantatediensten in de Norbertus).
-
BWV 2
:
Ach Gott, vom Himmel sieh darein
(NL-vertaling)
-
BWV 4: Christ lag in
Todesbanden
-
BWV 6
:
Bleib bei uns, denn es will Abend werden
-
BWV 10 : Meine Seele
erhebt den Herren
-
BWV
18
:
Gleichwie der Regen und Schnee vom Himmel fällt
(NL-vertaling)
-
BWV 29
:
Wir danken dir Gott
(inhuldiging barokorgel St. Norbertus)
-
BWV
34
:
o Ewiges Feuer! o Ursprung der Liebe
-
BWV
42
:
Am Abend aber desselbigen Sabbats
-
BWV 51: Jauchzet Gott in allen Landen
BWV 54: Widerstehe doch der
Sünde
BWV
56:
Ich will den Kreuzstab gerne tragen
BWV
57
:
Selig ist der Mann
- dialogus
BWV
61
:
Nun komm, der Heiden Heiland
BWV
62
:
Nun komm, der Heiden Heiland
BWV
63
:
Christen, ätzet diesen Tag
(Kerstmis)
B WV
66 : Erfreut euch, ihr
Herzen (Pasen)
- BWV 66a:
Verjaardagscantate
Leopold
BWV 67
:
Halt im Gedächtnis
BWV 70a
:
Wachet, betet
(versie 2021)
BWV 75
:
Die Elenden sollen essen (Bach in Leipzig)
BWV
78
:
Jesu, der du meine Seele
BWV 80
:
Ein feste Burg
BWV
82
:
Ich habe genug (‘Maria Lichtmis’)
BWV
84
:
Ich bin vergnüget mit meinem Glücke
BWV
85
:
Ich bin ein guter Hirt
BWV
88
:
Siehe, ich will viel Fischer aussenden
BWV
93
:
Wer nun den lieben Gott lässt walten
BWV
94
:
Was frag ich nach der Welt!
BWV
97
:
In allen meinen Taten
BWV
99
:
Was Gott tut das ist wohlgetan
BWV 104
:
Du Hirte Israels,
höre
BWV
106
:
Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit
(Actus Tragicus)
BWV
112
:
Der Herr ist mein getreuer Hirt
BWV
113
:
Herr Jesu Christ, du höchstes Gut (tekst,vertaling)
BWV
127
:
Herr Jesu Christ, wahr' Mensch und Gott
BWV 127:
Herr Jesu Christ, wahr' Mensch und Gott
BWV 131
:
Aus der Tiefen
BWV 132
:
Bereitet die Wege
BWV 137
:
Lobet den Herrn
BWV
139
:
Wohl dem der sich auf seinem Gott vertraut
BWV
140
:
Wachet auf ruft uns die Stimme
BWV 147a: Herz und Mund...
toelichting
BWV 147a:
reconstructie
adventscantate.
BWV
153
:
Schau lieber Gott, wie meine Feind
BWV
155
:
Mein Gott, wie lang, ach lange..
BWV
169
:
Gott soll allein mein Herze haben
(NL-vertaling)
B WV
170:
Vergnügte Ruh,
beliebte
Seelenlust
BWV
173
:
Erhöhtes Fleisch und Blut
BWV
180
:
Schmücke dich o liebe Seele
BWV
182
:
Sei willkommen, Himmelskönig
BWV
187
:
Es wartet alles auf dich
(in English)
6 cantates voor het hoogfeest van Kerst!
Enkele observaties bij het Weihnachtsoratorium, m.n. over de originele zes cantates en hun wereldse 'Vorlagen': BWV 213
en BWV 214.
BWV 244: De Matthäuspassion - vertaling (compleet).
Voor detailonderzoeken:
https://bach.religie.one
-
Hoe Mendelssohn de Mattheuspassie herontdekte
-
Where did Picander find his inspiration for the libretto of
Saint-Matthew's Passion>: opening chorus, arias, linking the text and imagery to devotional
literature polular in Bach's world (Heinrich Müller, Olearius,
Herberger, Franck). [research Elke Axmacher] .
BWV 1083:
Tilge, Höchste - Pergolesi's Stabat mater dolorosa
Algemeen
Notitie over de
balsem uit
Gilead (BWV 25 en 103)
Cantates
Naast de grote Passies die J.S. Bach heeft geschreven voor Goede
Vrijdag, heeft hij ook – aldus de necrologie die na zijn overlijden
in 1750 verscheen - 5 complete jaargangen kerkmuziek voor alle zon-
en feestdagen geschreven, de zogeheten ‘cantates’. Ongeveer 2/3
hiervan is overgeleverd (een kleine 200 stuks), meestal in
manuscript. Deze productie begon bij zijn aanstelling als ‘cantor
van de Thomasschool’ en ‘muziekdirecteur van de stad’ in 1723. De
cantate werd uitgevoerd na de Evangelielezing en voor de preek. Het
was Bachs bijdrage aan de Schriftuitleg, want dat is de bedoeling
van deze liturgisch kunstvorm, die in de 18de eeuw zo’n hoge bloei
heeft bereikt: een muzische meditatie leveren bij de lezing van de
zondag, een gezongen preek.
Elke zondag van het kerkelijk jaar klonk deze muziek in Leipzig in
één van de twee hoofdkerken (Nicolaikerk of Thomaskerk), uitgenomen
de vastenperiodes voor Kerstfeest (Advent) en Pasen (de Vasten). De
Lutherse traditie hield dus vast aan de oude traditie dat het orgel
dan dient te zwijgen en er geen Figuralmusik
(kunstige
muziek) meer mocht klinken. De laatste zondag-met-cantate voor de
vasten was de 7de zondag voor Pasen (zondag ‘Quinquagesima’ (= de
vijftigste, nl. dag voor Pasen).
Na deze zondag was het dus soberheid troef in Leipzig, idealiter een
tijd van inkeer en boete als voorbereiding op Pasen... en voor een
cantor/muziekdirecteur met ambitie plots een zee van tijd om eens met
iets bijzonders uit te pakken als die periode voorbij is: een reeks
kerstcantates die we nu het Weihnachtsoratorium noemen, of een
hybride combinatie van passie-lezing en muziek: de Passionen. Ze
konden zowaar eens grondig repeteren vooraf ! Iets wat er meestal
niet of nauwelijks van kwam, omdat er in de rest van het liturgisch
jaar gewoon geen tijd voor was.
wilt u meer achtergrond, die kunt u
hier
lezen [evocatie: een cantate van zero tot uitvoering in 1 week]
Parallèlement aux grandes Passions que J-S Bach a écrites pour le
Vendredi Saint, il a également écrit- selon la nécrologie parue
après son décès en 1750 - de la musique d’église pour tous les
dimanches et jours de fête de cinq cycles annuels: ce sont les
cantates. Environ 2/3 de ce corpus de composition a survécu - près
de 200 pièces - la plupart sous forme de manuscrits. Cette
production commença avec son installation comme ’cantor de l’école
St Thomas’ et ‘directeur de la musique de la ville’ en 1723. La
cantate était exécutée après l’évangile et avant la prédication.
C’était la participation de Bach à l’explication des Écritures, car
là était bien le but de cette forme artistique qui a connu au 18ème
siècle un développement brillant: une présentation méditative
musicale proche de la lecture du dimanche, une prédication chantée.
Lors de chaque dimanche de l’année liturgique cette musique
résonnait dans l’une des deux église (St Nicolas ou St Thomas), les
longues périodes exceptées qui précèdent la Noël (Avent) et Pâques
(Carême). La tradition luthérienne a donc perpétué l’ancienne
tradition selon laquelle l’orgue doit se taire et aucune
‘Figuralmusik’ (musique artistique) ne peut résonner.
Le dernier dimanche-avec-cantate avant le Carême était le 7ème
dimanche avant Pâques, dimanche de la Quinquagésime ( 50ème jour
avant Pâques). Après ce dimanche il y avait donc une soudaine
sobriété à Leipzig, idéalement un temps pour l’introspection et la
pénitence en préparation à la Pâques… et pour un cantor/directeur de
la musique, habité par
une certaine ambition, brusquement un large espace de temps pour
réaliser quelque chose de spécial pour la suite de cette période:
une série de cantates liturgiques que nous appelons à présent
Oratorio de Noël, ou un regroupement hybride de lectures de la
passion: ce sont les Passions. Cette période permettait en effet de
programmer les répétitions nécessaires à une préparation en
profondeur, le reste de l'année liturgique ne laissant pratiquement
pas de temps pour cela.
|