In
1934 werd in Amerika een driedelige bijbel gevonden, die van Bach
zelf bleek te zijn geweest. Z'n handtekening stond zelfs rechtsonder
op de titelpagina (lees hier meer
over deze ontdekking ). In deze bijbel wordt de Duitse vertaling van Luther
integraal gepucliceerd, inclusief zijn commentaar
(editor: prof. Abraham Calov). De editie stamt uit 1681 en werd door Bach verworven in 1733.
Naast talrijke onderstrepingen, en correcties, staan er in de kantlijn soms ook notities in Bach's
eigen handschrift. Zeer interessant voor de onderzoeker
dus. Bij de boeken der Kronieken gaat het
drie keer over de betekenis van muziek. Een
weergave met wat duiding.
J.S. Bach,
Calov-Luther bijbel nr.
[1]
2 [3]
bij het eerste boek der Kronieken, hoofdstuk 28 (slot)
NB. Ein herrlicher Beweiss, dass neben anderen Anstalten des Gottesdienstes, besonders auch die Musica von Gottes Geist durch David mit angeordnet worden.
NB. Prachtig bewijs/demonstratie dat de heilige Geest via David het zo heeft ingericht, dat naast andere vormen van eredienst, in het bijzonder ook de Muziek in dit geheel een plaats moet krijgen. -- ['anordnen' = regelen, inrichten; 'Anstalt' = inrichting, orde (in de 17de eeuw vooral gebruikt in de wereld van de kanselarij, ambtenarij)]
TOELICHTING
Deze aantekening bevindt zich in de marge van 1
Kronieken 28, 21 een vers dat door Luther van een uitgebreid
commentaar is voorzien. Dit vers besluit het hoofdstuk, waarin
David zijn taken aan Salomo overdraagt. De slotzin is een
bemoediging: Salomo moet niet aarzelen voor alle onderdelen van de
tempeldienst een beroep te doen op de priesters, Levieten en andere
kundige lieden. Zij zullen zijn bevelen opvolgen. Dat is hun
ambt. Zo heeft God dat 'geordend': Siehe
da die Ordnung.
Luther haakt in op deze passage om nog eens te onderlijnen
dat David (en Salomo) bij de bouw van de tempel en de organisatie
van de eredienst niet eigenwillig te werk zijn gegaan, maar ook
hier gehandeld hebben volgens Gods expliciete aanwijzingen, bemiddeld door de heilige
Geest. De tempeldienst is dus 'exemplarisch', voorbeeldig, een
eeuwig model.
Bach heeft de hele passage gemarkeerd (kantlijn) en de woorden
ist
auss dieses Göttliche Fürbildes ook nog eens
onderstreept. Zijn opmerking in de
marge haakt hierop in. Ook de 'Musica' hoort
hierbij, d.w.z. die is ook een door God zelf ingesteld als onderdeel van de
eredienst. Dat staat op zich niet in vers 21,
maar is in de voorgaande hoofdstukken nadrukkelijk
beschreven (Bach heeft - zoals we al zagen - met name hoofdstuk 25
goed bestudeerd, waar de muzikale ambtsdragers met naam en
toenaam worden genoemd (zie Calovia 1).
Door het woord Beweiss te gebruiken krijgt zijn vaststelling een
argumentatief en wetenschappelijk
karakter, menen sommigen.
Zoals theologen 'loca probantia' (bewijsplaatsen) zochten voor hun
leerstellingen, zo ook Bach voor zijn visie op de hoge rol die
muziek in de eredienst hoort te spelen. kerkmusicus zijn is een
ambt. Je kunt Beweiss ook gewoner lezen: demonstratie,
voorbeeld (zoals in de Lutherse toelichting staat). Bach hoefde hier
ook niets te bewijzen: dit was 'common theology': in de muziek van
het Oude Israël was de muziek van de kerk 'voorafgebeeld'.
BIJBEL: v.21. Sihe da die Ordnung der Priester und Leviten zu allen Aemptern im Hause Gottes, sind mit dir zu allem Geschäfft, und sind willig und weise zu allen Aemptern, dazu die Fürsten und das Volck zu allen deinen Handeln.
CALOV (=Luther) zet de zin uit de Bijbel gewoon voort... deinen Handeln (welche du wirst fürnehmen. Es ist aber auß dieses Göttlichen Fürbildes, und aller Prophetischen Anordnung Davids offenbar, daß er nichts auß eigenen Wercken gethan habe, im Bau und Bestellung des Tempels, und Gottesdienstes, sondern nach dem Fürbilde, daß ihm der HErr durch seinen Geist fürgestellet hat, in allen Stücken und nach denen AmptsBestallungen, wie und auff was weise sie GOtt der Herr ihm das Herz gegeben hat....)
(Calov 1) vorige | volgende (Calov 3)
[ Home ] [ cantates ] [ varia ] [ biografie ]
Dick Wursten (dick@wursten.be)
