|
BWV 173: Erhöhtes Fleisch und Blut
Evangelielezing: Johannes 3:14-21 Homilie en cantatetoelichting tijdens de Bach-cantatedienst, 11 maart 2018, Antwerpen, St-Norbertus [cantatetekst met Schriftverwijzingen op een aparte pagina]
homilie: Nikodemus
In
het donker van de nacht was Nikodemus gekomen om een gesprek te
hebben met rabbi Jesjoea van Nazareth. Zonder al die fans, die
overdag als bijen rondom Jezus zwermen. De rabbi, helemaal voor
hemzelf alleen….
Het
was een vreemd gesprek geworden. Verwarrend. Helemaal niet zoals hij
het zich had voorgesteld.
Het
was gegaan over de wind
die waait waarheen hij wil.
En zó zou God werken in deze wereld. Nogal ongrijpbaar dus. En over
de manier waarop Gods Rijk komt: dat zou niet gaan via officiële
religieuze initiatieven, maar zou eerder lijken op de geboorte van
een kind. Een ‘geboorte van
boven’ had Jezus het genoemd. Ook alweer zoiets dat je niet in
je eigen hand hebt… Moeilijk.
Verontrustend ook.
En nu had
hij – we hebben het gelezen – het ook nog gehad over de
Mensenzoon, die verhoogd zou
moeten worden, zoals ooit in de woestijn Mozes de slang had
verhoogd… Aan een paal, een staak? En dat zou dan het ultieme blijk
zijn van Gods liefde voor de wereld.
Je zou van minder. Wij die weten hoe het verhaal verder gaat, kunnen
wel een aantal lege vlakken invullen: het gaat over de
verhoging aan het kruis,
maar of we er eigenlijk veel meer van snappen wat Jezus nu echt
bedoelde, na 20 eeuwen christendom, is nog maar de vraag.
En
dan: toen Jezus hem naar de deur begeleidde, was hij opeens begonnen
over mensen die het duister verkiezen boven het licht… omdat
‘wat ze doen’ het daglicht eigenlijk niet kan verdragen. Ai, dacht
Nikodemus: Bedoelt hij mij? Die in het duister tot hem
gekomen is, Wie de waarheid doet, zoekt het licht op, opdat van
zijn daden moge blijken dat zij in God zijn gedaan.
Toen de deur achter hem dichtviel en hij in het
donker stond, wist hij
het zeker. Jezus bedoelde hem. Als een ‘waarheidszoeker’ was hij
naar deze rabbi gekomen. Hij dacht dat ‘waarheid’ te maken had met
opvattingen, ideeën, maar deze rabbi zag het blijkbaar heel anders.
Hij verbindt waarheid met
de manier waarop je leeft,
handelt als mens.
Dat
is trouwens niet eens zo vreemd als je je te binnen brengt dat de
Hebreeuwse betekenis van
het woord dat wij meestal met waarheid vertalen: ‘èmet’ toch vooral
een persoonskenmerk
aanduidt: Betrouwbaar zijn,
oprecht, een waarachtig
mens. Het zegt iets over hoe je ‘bent’.
‘De
waarheid doen’, of in de waarheid wandelen, is doen waar je voor
staat, staan voor wat je doet, betrouwbaar zijn voor je medemens,
oprecht, kome wat komt.
Dit
is ook goed om te weten als u straks Jezus aan Pilatus hoort
uitleggen dat hij eigenlijk alleen maar terecht staat omdat hij ‘van
de waarheid getuigt’…Jezus bedoelde daar wellicht iets veel
concreters mee dan veel theologen erin gehoord hebben, nl. dat hij
is aangeklaagd omdat hij
staat voor wat hij zegt, betrouwbaar is, een
waarachtig mens, die niet
meedraait met elke nieuwe wind.
Dit
in tegenstelling tot de rechter tegenover hem, die bijzonder
beïnvloedbaar blijkt…
Terug naar Nikodemus… Is de boodschap van Jezus eigenlijk geland? Is
hij ‘wakker geschud?’ wederom geboren?
Welnu, hij komt nog 2x voor in het evangelie:
Als
Jezus enige tijd later weer onrust veroorzaakt in Jeruzalem, willen
enkele van de leiders korte metten met hem maken: arresteren en
meteen laten stenigen...
Op
dat moment stapt Nikodemus naar voren.. uit het duister in het
licht en zegt ten aanhoren van heel de raad, nuchter, zakelijk:
Collega’s, sinds wanneer hoeven
wij ons niet aan onze
eigen wetten te houden?! Welnu, de wet zegt dat we iemand niet op
grond van ‘horen zeggen’ mogen veroordelen. Dus laat hem eerst zijn
zaak zelf eens voorbrengen... Dan kunnen wij oordelen.
Hij krijgt
meteen de wind van voren: Zeg, ben jij ook één van zijn
leerlingen geworden…
Ja dus.
En straks
- als Jezus gearresteerd is, veroordeeld, en sterft, dan zorgt hij
samen met een andere Joodse notabele, Jozef van Arimatea, voor een
vorstelijke
begrafenis. Zo eert hij die wonderlijke rabbi, die hem
de ogen geopend heeft voor het feit dat het in het niet aankomt op
wie er gelijk heeft, of het meeste weet, maar hoe je
bent, betrouwbaar,
‘waarachtig’ en hoe dat
je woorden en daden bepaalt…
Goed, nu naar Bach:
|
|